Νέαρχος ,ελληνιστικός κόσμος

Αξιωματούχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και από του 326 π.Χ. ναύαρχος του στόλου του. Το όνομά του επανήλθε στην επικαιρότητα το καλοκαίρι του 2014, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών της Αμφίπολης. Εκφράστηκε η άποψη ότι το ταφικό μνημείο, που ανασκάπτει η αρχαιολόγος Αικατερίνη Περιστέρη στο λόφο Καστά, ανήκει στο Νέαρχο.
Ο Νέαρχος, γιος του Ανδροτίμου, γεννήθηκε γύρω στο 360 π.Χ. και καταγόταν από την Κρήτη. Μεγάλωσε στην Αμφίπολη, όπου είχε μεταναστεύσει η οικογένειά του κι έγινε ένας από τις πιο στενούς φίλους του νεαρού Αλέξανδρου.
Ο Φίλιππος Β' τον εξόρισε, επειδή εναντιώθηκε στο γάμο του με τη νεαρή Κλεοπάτρα, όπως και άλλους φίλους του Αλέξανδρου, που πήραν το μέρος του στη διένεξη με τον πατέρα του. Όταν ο Αλέξανδρος ανέλαβε την εξουσία, μετά τη δολοφονία του Φίλιππου, επανέφερε τον φίλο του Νέαρχο στην Αμφίπολη.
Ο Νέαρχος ακολούθησε τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του στην Ασία και αρχικά διορίστηκε σατράπης της Λυκίας. Στη συνέχεια ανέλαβε την αρχηγία του στόλου, που ναυπήγησε ο Αλέξανδρος, μετά τη νίκη του επί του Ινδού βασιλιά Πώρου (326 π.Χ).

Με διαταγή του Αλέξανδρου, ο Νέαρχος πραγματοποίησε ένα μοναδικό άθλο για την εποχή εκείνη. Πραγματοποίησε τον πλου από τον Υδάσπη ποταμό στη δυτική Ινδία ως τον Περσικό Κόλπο, ακολουθώντας κατ’ αντίθετη διεύθυνση τον ρου του Ευφράτη ποταμού, αφού διήνυσε συνολικά 400 ναυτικά μίλια σε 130 ημέρες.
Απ’ εκεί συνέχισε το ταξίδι του αναπλέοντας τον Πασιτίγρητα ποταμό κι έφθασε θριαμβευτής στα Σούσα τον Φεβρουάριο του 324 π.Χ, όπου τιμήθηκε από τον Αλέξανδρο με χρυσό στεφάνι και τέλεσε τους γάμους του με την κόρη του ρόδιου μισθοφόρου Μέντορα και της περσίδας πριγκίπισσας Βαρσίνης.

Το ταξίδι του περιέγραψε σ’ ένα λεπτομερές χρονικό με τον τίτλο «Παράπλους», που αποτέλεσε οδηγό για την «Ινδική» του Αρριανού και έργα του Στράβωνα. Στο έργο του αυτό ο Νέαρχος αναφέρει όλα όσα συνάντησε στο περιπετειώδες αυτό ταξίδι, παραπλέοντας άγνωστες ακτές ανάμεσα σε αφιλόξενες θάλασσες και παλεύοντας με θαλάσσια κήτη.
Ο θάνατος του Αλέξανδρου (323 π.Χ.) ματαίωσε το μεγαλεπήβολο σχέδιό του για τον εποικισμό της Μεσογείου που θα αναλάμβανε να υλοποιήσει ο Νέαρχος. Στη διαμάχη των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο Νέαρχος συντάχθηκε με τον Αντίγονο Α' και τον βοήθησε να στεριώσει την εξουσία του στη Μικρά Ασία. Αργότερα, τον βρίσκουμε να δίνει συμβουλές στον νεαρό γιο του Δημήτριο, γνωστό με την επωνυμία Πολιορκητής.
Τέλος, ο Νέαρχος πέθανε γύρω στο 312 π.Χ. 

Ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην αρχή της εκστρατείας του, περιλάμβανε 150 με 160 πολεμικά πλοία, κυρίως τριήρεις (από τις οποίες 29 ήταν Αθηναϊκές) και δεκάδες μεταγωγικά. Ξεκινώντας ο Νέαρχος από τον Υδάσπη ποταμό, έπλευσε στις ακτές του Περσικού κόλπου και έφτασε στις εκβολές του Ευφράτη ποταμού. Αποκομμένος ο στόλος, χωρίς τρόφιμα και χωρίς την υποστήριξη του στρατού, περνώντας από άγνωστα μέρη έφτασε και μετά από πολλές δυσκολίες κατόρθωσε να φτάσει στο Ευφράτη, χάρη της ικανότητας του Νέαρχου που με πραότητα, αποφασιστικότητα και θάρρος ξεπέρασε τα εμπόδια και τη δεισιδαιμονία των ναυτών του που διογκώθηκε λόγω του άγνωστου του εγχειρήματος.
Η κάθοδος του Ινδού ποταμού από το στόλο του Μ. Αλεξάνδρου με το ναύαρχο Νέαρχο και το μεγάλο ταξίδι από τις εκβολές του Ινδού ποταμού μέχρι τον Περσικό Κόλπο αποτελούν μια απ' τις μεγαλύτερες εποποιίες του Αρχαιοελληνικού Ναυτικού. Σύντομα θα ακολουθήσουν η εξερεύνηση των ακτών της Αραβίας και της Κασπίας, ενώ η Ανατολική Μεσόγειος γίνεται ελληνική λίμνη προστατευμένη από τα καράβια των Πτολεμαίων και των Σελευκιδών.
Με την επικράτηση των Μακεδόνων το εμπόριο και η ναυτιλία γνωρίζουν νέα άνθιση, όμως, λόγω της επέκτασης των Μακεδόνων, τα λιμάνια της Ασίας και της Αιγύπτου μεγαλώνουν σε βάρος του Πειραιά. Οι Μακεδόνες επεκτείνουν συνεχώς την επικράτειά τους και μεταφυτεύουν το ελληνικό στοιχείο μέχρι τις εσχατιές του τότε γνωστού κόσμου. Εξαιτίας αυτού η ελληνική γλώσσα και γραφή θα γίνουν διεθνείς.
Έπειτα από το θάνατο του Μεγάλου Αλέξανδρου, ο Νέαρχος παρέμεινε στην αρχηγία του στόλου, ωστόσο παρέδωσε την διοίκηση της Λυκίας στον Αντίγονο. 

Έως ότου η αρχαιολογική σκαπάνη αποκαλύψει τον ενταφιασμένο στην Αμφίπολη, οι εικασίες θα εναλλάσσονται, με κάθε έναν να δίνει και την δική του εκδοχή, είτε επειδή όντως εκεί έχει καταλήξει, είτε για να διαφέρει από τους άλλους, ακριβώς όπως συμβαίνει με τους 50.000 περίπου συγγραφείς του έργου του Μ. Αλεξάνδρου, όπου ορισμένοι εξ αυτών έχουν γράψει τις πλέον απίθανες εκδοχές, για να εντυπωσιάσουν με την πρωτοτυπία τους.
Προ καιρού, ένας εκ των δήθεν ιστορικών, είχε «αποκαλύψει» ότι ο Αλέξανδρος πέθανε λόγω αλκοολισμού. Δεν έλαβε καν υπόψη τις πηγές που αναφέρουν πως ο στρατηλάτης ήταν εγκρατής στο ποτό και στις τροφές, μάλιστα δε έχει αναγραφεί, πως στα συμπόσια κρατούσε το σκεύος με το κρασί, απλώς για να κάνει παρέα στους συμποσιαστές του.
Σ’ αυτόν απάντησε ο Μ. Ανδρόνικος (η Ακαδημία έχει άλλες ενασχολήσεις) και με ένα δισέλιδο περιληπτικό πόνημα ανέτρεψε τις «θεωρίες» του συγγραφέα. Να μου επιτραπεί να πω, ότι τότε έστειλα στον εκδοτικό οίκο της αλλοδαπής ένα ολιγόλογο σημείωμα, όπου ανέγραψα: «Αν ένας αλκοολικός Έλληνας κατέκτησε όλον τον τότε γνωστό κόσμο, σκεφθείτε τι μπορεί να κάνει ένας άλλος Έλληνας που δεν θα είναι αλκοολικός».

Μεταξύ των εκδοχών -που θεωρώ πως έχει βάση- είναι ότι μπορεί να βρίσκεται θαμμένος ο Νέαρχος. Αυτό έχει υποστηρίξει (ως εκδοχή) και ο γνωστός καθηγητής αρχαιολογίας κ. Σόντερς και συγγραφέας ενός από τα πλέον αξιόλογα βιβλία, παγκοσμίως, με θέμα την αναζήτηση του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Σύμφωνα με τον κ. Σόντερς, αφού ο Νέαρχος βρέθηκε στην Αμφίπολη (έγραψε η voria.gr. γι’ αυτό), θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια από τις μεγάλες προσωπικότητες της πόλης, γεγονός που ίσως τον αντάμειψε με έναν μεγαλοπρεπή τύμβο. Επιπλέον ο Νέαρχος δεν ήταν μέλος της βασιλικής οικογένειας και γι' αυτό δεν θα μπορούσε να ταφεί στις Αιγές / Βεργίνα.
Ο Νέαρχος δεν ήταν τυχαίος (το βιογραφικό του μπορεί να το βρει ο καθείς στο διαδίκτυο), μάλιστα δε ξεχώρισε μεταξύ των επιγόνων, επειδή παρότι ο Αλέξανδρος τον διόρισε σατράπη της Λυκίας και της Παμφυλίας δίνοντάς του ισχυρή μακεδονική φρουρά για την προστασία των περιοχών, έπειτα από το θάνατο του Αλέξανδρου έδειξε ότι δεν είναι φίλαρχος, παραδίδοντας την διοίκηση της Λυκίας στον Αντίγονο.
Να σημειώσω πάντως, ότι δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για την πορεία του μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, έχουμε όμως λεπτομερείς πληροφορίες για το ταξίδι του από τον Υδάσπη έως τον Περσικό Κόλπο και τον Ευφράτη, το οποίο ο ίδιος περιέγραψε σε ένα λεπτομερειακό χρονικό με τον τίτλο «Παράπλους», το οποίο ακολουθεί ο ιστορικός Αρριανός στο έργο του «Περί Ινδικής».
Όμως, κάθε εκδοχή αξιοσημείωτη, στηρίζεται σε δύο δεδομένα, τα οποία δεν γνωρίζουμε ακόμη αν έχουν στέρεα βάση. Το ένα είναι πως ο τάφος κτίσθηκε μεταξύ 325-300 π.Χ. Αυτό αποκλείει την περίπτωση να είχε αποφασισθεί εκεί η ταφή της Ρωξάνης με τον Αλέξανδρο Δ΄, οι οποίοι φονεύθηκαν το 311, ενώ ο Κάσσανδρος πέθανε το 297, μετά από 14 χρόνια. Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι ο Κάσσανδρος κατελήφθη από τύψεις, ή λόγω υστεροβουλίας θέλησε να κτίσει μεγαλοπρεπή τάφο για τα θύματά του, αυτός θα έπρεπε να γίνει στις Αιγές, όπου κατ’ έθος θάβονταν οι βασιλείς της Μακεδονίας.
Αν η χρονολόγηση δεν είναι ακριβής (θα το πληροφορηθούμε αργότερα), ανατρέπονται πολλά. Να σημειώσω δε, ότι ένας τέτοιος τάφος θα ήθελε τουλάχιστον μια δεκαετία για να κατασκευασθεί. Αν επρόκειτο για τάφο της Ρωξάνης και του γιου της, κάποιο ιστορικό στοιχείο δεν θα βρίσκαμε;
Από την άλλη πλευρά, αποκλείουν πολλοί την περίπτωση της Ρωξάνης, επειδή θεωρείται πως ο Λέων της Αμφίπολης βρισκόταν στην κορυφή του τύμβου και υποδήλωνε την ταφή ανδρός βασιλέα-πολεμιστή. Κι εδώ όμως υπάρχει πληθώρα εκδοχών. Συμφωνούν μεν όλοι οι επιστήμονες ότι πρόκειται για επιτάφιο μνημείο, αλλά οι απόψεις τους διχάζονται.
Υπάρχει η άποψη ότι το μνημείο χτίστηκε προς τιμήν του Νεάρχου, ενώ άλλοι επιστήμονες πιστεύουν ότι το λιοντάρι χτίστηκε προς τιμήν του Λαομέδοντα, επίσης ναυάρχου του Μ. Αλεξάνδρου. Υπάρχει όμως και η άποψη που διαφέρει ριζικά από όλες τις υπόλοιπες και λέγει ότι ορθώθηκε απλώς για να συμβολίζει τη δόξα και το μεγαλείο της Αμφίπολης, είχε δηλαδή αντίστοιχο ρόλο με αυτόν των λιονταριών στο νησί της Δήλου.

Για κατακλείδα να πω, πως δεν έχει εξακριβωθεί τι απέγινε εν τέλει όλος ο στόλος μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, με κάποιους ερευνητές να υποστηρίζουν πως ένα μέρος του έφυγε προς ανατολάς για να συνεχίσει την διακοπείσα πορεία του Αλεξάνδρου, φέροντας μάλιστα ως επιχείρημα αφενός την ύπαρξη ελληνικών τοπωνυμίων (Πολυνησία, όρος που χρησιμοποιήθηκε από τον Σαρλ ντε Μπρος το 1756, αλλά λέγεται πως προϋπήρχε) και πολλών αναφορών περί Ελλήνων στη Νότια Αμερική.
Πηγές
www.wikipaidia
Voria.gr

Εργασία του μαθητή 
Δημήτρη Κρυστάλλη