Θεωρία πολλαπλής νοημοσύνης

Η Multiple intelligences Theory –Θεωρία πολλαπλής νοημοσύνης- είναι μία ψυχολογική ΘΕΩΡΙΑ για την ανθρώπινη νόηση η οποία διατυπώθηκε από τον Howard Gardner το 1985.

Εμπεριέχει μία κριτική στην άποψη ότι  υπαρχει μια και μονο -intelligence -ευφυϊα με την οποια γεννιομαστε,  η οποία δεν μπορεί να αλλάξει και την οποία οι ψυχολόγοι «μπορούν και μετρούν».

Ο Howard Gardner αποφαίνεται ότι η ανθρώπινη ευφυΐα δεν έχει μία και μοναδική μορφή και  αναγνωρίζει επτά μορφές ανθρώπινης ευφυΐας. Τη Γλωσσική, τη Λογικομαθηματική, τη Χωρική, τη Αισθησιοκινητική, τη Μουσική, τη Διαπροσωπική και την Ενδοπροσωπική. Επισημαίνει ότι σχεδόν όλα τα παραδοσιακά τεστ «ευφυΐας» μετρούν μόνο τη Γλωσσική και τη Λογικομαθηματική ευφυΐα.

Η θεωρία του θεμελιώνεται σε δύο αρχές. σύμφωνα με την πρώτη από αυτές  κάθε μεμονωμένο ανθρώπινο πλάσμα διαθέτει  και τις επτά μορφές ευφυΐας. όλα σχεδόν τα παραδοσιακά τεστ ενδιαφέρονται μόνο για τη γλωσσική και τη λογικομαθηματική ευφυΐα και αγνοούν τις άλλες μορφές.  Η δεύτερη αρχή εκφράζει ότι δεν υπαρχουν δυο ανθρώπινα πλάσματα τα οποία να έχουν την ιδία ευφυΐα.

 Στα παιδία

 

1. Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ευφυΐα                             Linguistic intelligence

Τα παιδιά που διαθέτουν αυτό το είδος ευφυΐας απολαμβάνουν το να γράφουν, να διαβάζουν,  να διηγούνται ιστορίες, να λύνουν σταυρόλεξα και να παίζουν σκραμπλ

 2. Η ΛΟΓΙΚΟΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ευφυΐα    Logical-mathematical intelligence

Τα παιδιά που διαθέτουν αυτό το είδος ευφυΐας δείχνουν ενδιαφέρον για ταξινομήσεις, για μοντέλα σκέψης και για συσχετισμούς. Τους αρέσει  να επινοούν αριθμητικά προβλήματα, να παίζουν παιχνίδια στρατηγικής και να κάνουν πειράματα

 3. Η ΧΩΡΙΚΗ ευφυΐα                                 Spatial intelligence

Σκέφτονται μέσα από εικόνες και από φωτογραφίες και από σχήματα. Γοητεύονται από τα παιχνίδια-λαβύρινθους και με τα παζλ ή ξοδεύουν τον ελεύθερο χρόνο τους με το να σχεδιάζουν, να κτίζουν με Lego και να ονειροπολούν.

4. Η ΑΙΣΘΗΣΙΟΚΙΝΗΤΙΚΗ- ΣΩΜΑΤΙΚΗ ευφυΐα   Bodily kinesthetic

Αποκτούν γνώση μέσω του σώματος και των αισθήσεων. Συχνά είναι χορευτές, αθλητές και επιδέξιοι σε δραστηριότητες όπως το ράψιμο και η ξυλουργική

5. Η ΜΟΥΣΙΚΗ ευφυΐα                           Musical intelligence

Συχνά τραγουδούν ή παίζουν μόνοι τους ντραμς. Συνήθως αναγνωρίζουν ήχους τους οποίους οι άλλοι αγνοούν. Είναι συνήθως οξυδερκείς  ακροατές.

6. Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ευφυΐα             Interpersonal intelligence

Είναι  αρχηγοί ανάμεσα σε εφάμιλλους συνομηλίκους.  Μπορούν και επικοινωνούν και δείχνουν να ενδιαφέρονται για τα αισθήματα και για τα κίνητρα των άλλων.

 

7. Η ΕΝΔΟΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ευφυΐα             Intrapersonal intelligence

Μπορεί και να είναι συνεσταλμένοι. Έχουν επίγνωση των συναισθημάτων τους και είναι ικανοί να αντενεργούν.

 

Στη δεκαετία του 90 ο Gardner αναγνώρισε και μία όγδοη μορφή ευφυΐας

την οποία ονόμασε νατουραλιστική.        Naturalist intelligence

Σε ανθρώπους οποιασδήποτε ηλικίας.

1. Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ευφυΐα εκδηλώνεται ως  δεξιότητα των ανθρώπων να χρησιμοποιούν με άνεση τη μητρική τους γλώσσα ίσως και μια ξένη γλώσσα, να μπορούν να διατυπώνουν  με σαφήνεια  αυτό που έχουν στο μυαλό τους και να καταλαβαίνουν αυτό που λένε οι άλλοι. Οι ποιητές κυριολεκτικά ασκούν τη γλωσσική ευφυΐα τους. Αλλά και για κάθε  συγγραφέα, σεναριογράφο, ρήτορα, δικηγόρο, δάσκαλο η γλωσσική  ευφυΐα συνιστά  ένα σημαντικό εφόδιο για την καριέρα του.

 2. Η ΛΟΓΙΚΟΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ευφυΐα. Οι άνθρωποι που διαθέτουν σε μεγάλο βαθμό  την ευφυΐα αυτού του είδους, διακρίνουν και κατανοούν τις υποκρυπτόμενες ιδιότητες –κάθε μορφής- ενός αιτιοκρατικού λογικού συστήματος, διαθέτουν τις δεξιότητες ενός επιστήμονα. Μπορούν επίσης να χειριστούν αριθμούς και ποσότητες με τον τρόπο που τις χειρίζονται ο μαθηματικοί.

 3.  Η ΧΩΡΙΚΗ ευφυΐα εκδηλώνεται ως  ικανότητα των ανθρώπων να αναπαριστούν εσωτερικά –στη σκέψη τους- το «χωρικό» Συμπάν αλλά  και να προσανατολίζονται. Την διαθέτει ο κυβερνήτης του πλοίου ο οποίος βρίσκει τον δρόμο στον δυσδιάστατο ωκεανό  ή ο πιλότος του αεροπλάνου ο οποίος   κατευθύνει το σκάφος  στον τρισδιάστατο χώρο της ατμόσφαιρας. Την διαθέτει ο σκακιστής αλλά και ο γλύπτης που αναπαριστάνει στη σκέψη του ένα κλειστό χωρικό Συμπάν. Η χωρική ευφυΐα μπορεί να αξιοποιηθεί τόσο στην Τέχνη όσο και στην Επιστήμη. Εάν κάποιος διαθέτει χωρική ευφυΐα  και θέλει να ασχοληθεί με την Τέχνη είναι βέβαια προτιμότερο να γίνει ζωγράφος, γλύπτης ή αρχιτέκτονας. Αντίστοιχα για ορισμένες επιστήμες όπως η ανατομία ή η τοπολογία η χωρική ευφυΐα είναι απαιτούμενο.

4. Η ΑΙΣΘΗΣΙΟΚΙΝΗΤΙΚΗ-ΣΩΜΑΤΙΚΗ ευφυΐα εκδηλώνεται με την ικανότητα των ανθρώπων να χρησιμοποιούν το σώμα τους ή κάποια μέρη του σώματος- το χέρι, τα δάχτυλα, τον ώμο- για να λύσουν ένα πρόβλημα ή να δημιουργήσουν κάτι. Τη διαθέτουν ιδιαίτερα οι αθλητές, οι χορευτές, οι ηθοποιοί.    

5. Η ΜΟΥΣΙΚΗ ευφυΐα εκδηλώνεται με την ικανότητα των ανθρώπων να «σκέφτονται» μέσα από τη μουσική να αναγνωρίζουν ήχους, να τους θυμούνται και να τους χειρίζονται. Οι άνθρωποι που διαθέτουν υψηλή μουσική ευφυΐα «δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη ικανότητα να αποθηκεύουν ήχους στη μνήμη τους» μπορούν όμως να γεννούν ήχους με τη σκέψη τους και να τους εκφράζουν. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η μουσική έχει σχέση με ταλέντο και όχι με ευφυΐα-νοημοσύνη. «Εντάξει, ας το πούμε ταλέντο» , απαντά ο Gardner . Έτσι όμως θα πρέπει να αφήσουμε τον «κόσμο της ευφυΐας» έξω από όλες τις συζητήσεις μας για τις ανθρώπινες δεξιότητες.

6. Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ευφυΐα εκδηλώνεται με την ικανότητα να κατανοείς τους άλλους.  Είναι μια ικανότητα την οποία έχουμε όλοι ανάγκη αλλά περισσότερο οι εκπαιδευτικοί, οι γιατροί, οι πωλητές και οι πολιτικοί. Κάθε άνθρωπος που έχει δοσοληψίες με ανθρώπους πρέπει να διαθέτει κάποια ευφυΐα διαπροσωπική.

7. Η ΕΝΔΟΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ευφυΐα εκδηλώνεται με την ικανότητα να κατανοείς τον εαυτό σου, να ξέρεις ποιος είσαι,  τι μπορείς να κάνεις, πώς θα αντιδράσεις σε δύσκολες καταστάσεις και ποια πράγματα πρέπει να αποφεύγεις. Αναφερόμαστε στους ανθρώπους με  αυτογνωσία.  Δηλαδή σε εκείνους που έχουν επίγνωση των ορίων τους, ξέρουν καλά τι δεν μπορούν να κάνουν, ξέρουν καλά που πρέπει να ζητήσουν βοήθεια όποτε τη χρειαστούν

 8. Η ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΤΙΚΗ ευφυΐα  χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τους ζωντανούς οργανισμούς ενώ είναι και ευαίσθητοι στα ερεθίσματα του φυσικού κόσμου- στα σύννεφα, στους βραχώδεις σχηματισμούς,  στα λιβάδια. Η ευφυΐα αυτή ήταν ιδιαίτερα πολύτιμη κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης εξέλιξής μας, τότε που λειτουργούσαμε ως κυνηγοί και συλλέκτες. Εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο για ανθρώπους όπως οι βοτανολόγοι και οι  μάγειροι Από την άλλη η καταναλωτική κοινωνία μας αξιοποιεί τη νατουραλιστική ευφυΐα, την οποία ενεργοποιεί στο να διαλέξει ανάμεσα σε αυτοκίνητα, σε παπούτσια και σε καλλυντικά.  Η αναγνώριση προτύπων η οποία έχει αξία για ορισμένες επιστήμες χρησιμοποιεί επίσης την ευφυΐα αυτής της μορφής.

Βέλη Παπασπύρου