Νέοι :θύματα του ….καπνοφονιά

       Η παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος βρίσκει την Ελλάδα να κατέχει την πρωτιά στην Ευρώπη σε ποσοστό καπνιστών, αφού το 37% των Ελλήνων καπνίζει. Οι καπνιστές στην χώρα μας αυξήθηκαν κατά 10% από το 1996. Το ίδιο, όμως, συνέβη και με τους θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα, που ξεπερνούν πλέον τους 6.000 ετησίως. Ακόμη και από την ηλικία των 10 ετών, οι Έλληνες δοκιμάζουν το τσιγάρο. Μέχρι τα 14, σχεδόν οι μισοί έφηβοι έχουν δοκιμάσει τσιγάρο, ενώ στα 18 ένας στους δύο μαθητές έχει γίνει συστηματικός καπνιστής. Μόλις το 3% των μαθητών του γυμνασίου και το 11% των μαθητών του λυκείου καταφέρνουν να σταματήσουν το κάπνισμα μετά από συστηματική χρήση. Τέλος, το 33% των εφήβων, ηλικίας 12-18 ετών, έχουν δοκιμάσει τσιγάρο και το 10% δηλώνουν καπνιστές.

           Ποιες είναι όμως, οι αιτίες που οδηγούν τους νέους στο κάπνισμα; Η απάντηση έρχεται μέσα από τα χαρακτηριστικά της νεότητας. Η περιέργεια, η ανάγκη αποδοχής από την ομάδα συνομηλίκων, οι τάσεις επιδειξιομανίας, η προσπάθεια να γίνουν αρεστοί στο άλλο φύλο, η επιθυμία να φανούν ανεξαρτητοποιημένοι και αποστασιοποιημένοι από την οικογένεια-άλλωστε το κάπνισμα συσχετίζεται με το αίσθημα ελευθερίας- είναι πολλές από τις αιτίες που οδηγούν τους νέους στην δοκιμή ή και στη συστηματική χρήση τσιγάρων. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί το γεγονός ότι οι νέοι υποτιμούν τον κίνδυνο του εθισμού.

            Μεγάλο ποσοστό ευθύνης έχουν και τα αρνητικά προβαλλόμενα πρότυπα από το οικογενειακό ή ευρύτερο περιβάλλον καθώς και από την τηλεόραση ή τον κινηματογράφο. Το κάπνισμα, ιδίως από προσφιλείς ηθοποιούς, επηρεάζει άμεσα τους εφήβους και τη συμπεριφορά τους απέναντι στο τσιγάρο, με αποτέλεσμα οι νέοι να ενδίδουν στις καμπάνιες των διαφημιστικών εταιριών που χρηματοδοτούνται από καπνοβιομηχανίες- κολοσσούς. Άλλωστε, το τσιγάρο συνιστά καταναλωτικό προϊόν της εποχής μας.

          Ας αναλογισθούμε όμως και τις ευθύνες της πολιτείας. Μεγάλες ευθύνες πρέπει να καταλογισθούν στην πολιτεία για έλλειψη αποτελεσματικής αντικαπνιστικής εκστρατείας, συχνά εξαιτίας της υποταγής της σε κάθε λογής συμφέροντα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι διαφημίσεις τσιγάρων σε αφίσες και περιοδικά, η ελαστικότητα στην εφαρμογή των μέτρων που θεσπίστηκαν για διατήρηση διακριτών χωρών μεταξύ καπνιστών- αντικαπνιστών κ.τ.λ.

           Τέλος, δεν είναι σίγουρο ότι εμείς οι νέοι γνωρίζουμε πραγματικά τις επιδράσεις τις νικοτίνης. Η νικοτίνη αποτελεί ισχυρό ναρκωτικό που βελτιώνει τη διάθεση, ελαττώνει το άγχος και αυξάνει την εγρήγορση, δημιουργώντας μια ψευδαίσθηση θετικών ιδιοτήτων του καπνίσματος, με συνέπεια την ψυχική και σωματική εξάρτηση. Γι’ αυτό, όταν τα άτομα προσπαθούν να διακόψουν το κάπνισμα, εμφανίζουν ανεπιθύμητα συμπτώματα, όπως ευερεθιστότητα, ακαταμάχητη ανάγκη να καπνίσουν- έστω και ελάχιστα- και αδυναμία συγκέντρωσης.

           Πόσοι όμως από τους νέους- καπνιστές γνωρίζουν τις επιπτώσεις που έχει στην υγεία τους το κάπνισμα και παράλληλα έχουν συνειδητοποιήσει την αξία της; Οι σημαντικότερες επιπτώσεις στην υγεία των χρηστών είναι οι εξής:

•Καρκίνος του πνεύμονα( το κάπνισμα ευθύνεται για το 90% των θανάτων λόγω καρκίνου του πνεύμονα), της στοματικής κοιλότητας, του λάρυγγα, του οισοφάγου

•Καρκίνος ουροδόχου κύστης( το 50% των ασθενών με καρκίνο ουροδόχου κύστης, είναι ή ήταν καπνιστές), τραχήλου της μήτρας, παχέως εντέρου, νεφρών

•Καθυστέρηση ανάπτυξης σε βάρος και ύψος

•διαταραχή της όρασης( νικοτινική αμβλυωπία- μία από τις πιο επικίνδυνες επιπτώσεις του καπνίσματος στην όραση)

•Φαρυγγίτιδα

•Αλλοίωση της γεύσης, της ακοής και της όσφρησης

•Μείωση της αντοχής

•Πεπτικό έλκος

•Υπογονιμότητα- Στειρότητα

•Τρεμούλιασμα των άκρων, ίλιγγος, νευραλγίες

•Τοπικός ερεθισμός στα χείλη, στο στόμα και στη γλώσσα

          Το κάπνισμα όμως δεν είναι μόνο υπόθεση των καπνιστών. Και για τους μη καπνιστές τα αποτελέσματα της έκθεσης τους στον καπνό του τσιγάρου είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, διότι εισπνέουν τον καπνό που  «εκπνέουν» οι καπνιστές. Είναι, δηλαδή, εκτεθειμένοι στους ίδιους κινδύνους με τους ενεργούς καπνιστές. Σύμφωνα με επιστημονικά στοιχεία, ο καπνός σκοτώνει κάθε χρόνο περίπου 3.000 μη καπνιστές, οι οποίοι πεθαίνουν από καρκίνο των πνευμόνων.

         Όσοι θέλουν αληθινά να κερδίσουν τη μάχη, λοιπόν με ….τον καπνοφονιά ας πιστέψουν πρώτα- πρώτα ότι θα τα καταφέρουν. Γενικότερα επιβάλλεται παγκόσμια καμπάνια και ενέργειες που να στοχεύουν στην μείωση του αριθμού ατόμων που είναι εξαρτημένα από τη βλαβερή αυτή συνήθεια. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει ισχυρή πολιτική βούληση. Κυρίως όμως είναι θέμα άγωγής και παιδείας αλλά και ατομικής ευθύνης.

         Πρώτα από όλα, ο ίδιος ο καπνιστής θα πρέπει να έχει γνώση των κινδύνων που απειλούν την υγεία του και συνειδητοποίηση των ολέθριων επιπτώσεων, επιδειξιομανίας,  επιδίωξη ενός υγιεινού τρόπου διαβίωσης και επανάκτηση της αυτοπεποίθησης.

Ποια είναι όμως η θέση του σχολείου σε αυτή την προσπάθεια; Αυτό πρέπει να επιδιώξει τη  συστηματική και παραστατική ενημέρωση,. όπως μέσω οπτικοακουστικού υλικού να αποτυπώνει τις δυσάρεστες επιπτώσεις του καπνίσματος, να καλλιεργήσει την αντικαπνιστική αγωγή, να οργανώσει ομιλίες ειδικών επιστημόνων, να αποτρέψει το κάπνισμα των καθηγητών μπροστά στους μαθητές και να αναπτύξει το διάλογο μαθητών- καθηγητών.

Φυσικά, η συμβολή των Μ.Μ.Ε. είναι υποχρεωτική. Πρέπει να παρουσιάζουν την έκταση του προβλήματος και των κινδύνων που περικλείει το κάπνισμα με σωστή ενημέρωση. Επίσης, πρέπει να απαγορευτεί η «γκρίζα- διαφήμιση» σε ταινίες, βίντεο κλίπς κ.τ.λ. Τέλος, ιδιαίτερα χρήσιμες θα φαινόταν ειδικές εκπομπές και συζητήσεις πάνω σε θέματα που αφορούν το κάπνισμα.

         Πόσο δίκιο είχε άραγε ο Ralph Waldo Emerson, διακεκριμένος δοκιμιογράφος, ποιητής και φιλόσοφος, που υποστήριζε ότι « το κάπνισμα σου επιτρέπει να νομίζεις πως κάτι κάνεις παρ’ όλο που δεν κάνεις τίποτε»;

 Δημοπουλου Σταυρούλα