Τα θέλουμε πίσω

Αγαπητοί συμμαθητές

Με αφορμή συζήτηση που έγινε στο μάθημα   της Νεοελληνικής Γλώσσας για την αξία και τη σημασία του πολιτισμού μας, θα ήθελα να θίξω ένα αρκετά πολυσυζητημένο και «πονεμένο» θέμα, το αίτημα επιστροφής των  μαρμάρων του Παρθενώνα. Οι περισσότεροι από εσάς σαφώς θα γνωρίζετε περί τίνος πρόκειται: Ο λόρδος Έλγιν περί τα 1800, όταν η Ελλάδα βρισκόταν ακόμη υπό Οθωμανική κατοχή, αφαίρεσε τη ζωφόρο, τις μετόπες και τα αετώματα του Παρθενώνα και τα μετέφερε στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, του οποίου τους τοίχους κοσμούν έως σήμερα. Παρά τις όποιες προσπάθειες Ελλήνων λόγιων καθώς και Ελληνικών κυβερνήσεων, οι Βρετανοί αρνούνται
κατηγορηματικά να επιστρέψουν τα μάρμαρα, επικαλούμενοι διαφόρων ειδών δικαιολογίες όπως την ανυπαρξία υποδομών στην Αθήνα, την "νόμιμη" κατοχή τους, την παγκόσμια κληρονομιά που φιλοξενεί το μουσείο τους κ.ο.κ. Ας δούμε λοιπόν γιατί είναι απολύτως λογικό και σωστό τα μάρμαρα να επιστραφούν στην Ελλάδα.
          Καταρχάς, ο ισχυρισμός ότι η κατοχή τους είναι νόμιμη είναι αμφίβολη, έως και ψευδής. Το πιστοποιητικό πώλησης που οι Βρετανοί ισχυρίζονται ότι υπάρχει, δεν έχει βρεθεί ποτέ στα Οθωμανικά αρχεία (Οι Οθωμανοί είχαν έναν τεράστιο όγκο αρχείων εκείνη την εποχή, όπου ήταν καταγεγραμμένες όλες οι κρατικές συναλλαγές καθώς και άλλα έγγραφα γραφειοκρατικού χαρακτήρα), ενώ η υποτιθέμενη άδεια που είχε ο Έλγιν κάθε άλλο παρά επέτρεπε την αφαίρεση ολόκληρης της ζωφόρου, πόσο μάλλον και με τον βάναυσο τρόπο που στην κυριολεξία την πριόνισε. Πέρα από αυτό όμως, πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη ότι για την έκδοση αυτής της υποτιθέμενης άδειας καθώς και για την πώληση των μαρμάρων, δεν αποφάσισε η Ελληνική Κυβέρνηση, αλλά η Οθωμανική. Είναι εμφανώς παράλογο να θεωρείται νόμιμη η κατοχή των μαρμάρων, που αποτελούν ξεκάθαρη Ελληνική κληρονομιά, εφόσον η απόφαση δεν πάρθηκε καν από Έλληνες! Φανταστείτε δηλαδή για παράδειγμα, όταν η Ολλανδία βρισκόταν υπό ναζιστική κατοχή να πουλιόταν στην Ιταλία, σύμμαχος τότε των Ναζί, ο περίφημος πίνακας του Ρεμπράντ "Η νυχτερινή περίπολος" και μετά τον πόλεμο οι Ιταλοί να ισχυριζόταν ότι τους ανήκει με το γράμμα του νόμου! Ο παραλογισμός και η αδικία θεωρώ πως είναι σαφείς, δεν σταματάνε όμως εδώ.

          Ένα επιχείρημα που χρησιμοποιείται από την Βρετανική πλευρά είναι ότι καθ’ όλη την διάρκεια των διακοσίων χρόνων που έχουν μεσολαβήσει από τότε, τα μάρμαρα θα μπορούσαν να έχουν υποστεί διάβρωση λόγω της συνεχής έκθεσης τους στον Αθηναϊκό ατμοσφαιρικό αέρα. Η αλήθεια είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες τα καυσαέρια έχουν επιδράσει πολύ αρνητικά στο περιβάλλον της Αθήνας και η ατμόσφαιρα της  δεν είναι και τόσο καθαρή. Σίγουρα αυτό θα επιδρούσε αρνητικά στα μάρμαρα. Μπορεί να μην μπορώ να αντικρούσω το επιχείρημα αυτό, μπορώ όμως να διακρίνω μια μεγάλη ειρωνεία: Το 1938, τα Ελγίνεια μάρμαρα υπέστησαν ανεπανόρθωτη ζημιά λόγω ενός τραγικού λάθους του καθαριστικού συνεργείου που είχε αναλάβει τον καθαρισμό τους (να και κάτι που δεν γνωρίζατε). Πολλές λεπτομέρειες του ανάγλυφου τους «κάηκαν» κυριολεκτικά. Η ζημιά ήταν τόσο μεγάλη, που τα αντίγραφα που είχαν δημιουργηθεί τον 19ο αιώνα ακόμη, έμοιαζαν περισσότερο με το πρωτότυπο. Φυσικά όμως αυτό δεν είχε βγει στην δημοσιότητα εκείνη την εποχή. Χιλιάδες ανυποψίαστοι αρχαιολόγοι μελετητές διεξήγαγαν την έρευνά τους πάνω στα αλλοιωμένα μάρμαρα, αντλώντας λανθασμένες πληροφορίες και προφανώς διεξάγοντας λανθασμένα συμπεράσματα. Ακόμη, επιστημονική έρευνα έδειξε ότι η ζημιά που προκλήθηκε από τα καθαριστικά προϊόντα σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συγκριθεί με το τι θα μπορούσε να προκαλέσει μονάχα η διάβρωση από την αθηναϊκή ατμόσφαιρα.

          Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ένα γεγονός που επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την θέση των Βρετανών είναι ότι μέχρι προσφάτως χρησιμοποιούσαν την δικαιολογία ότι η Αθήνα δεν διέθετε την κατάλληλη υποδομή για να φιλοξενήσει τα μάρμαρα. Δεν υπήρχε δηλαδή κάποιο σύγχρονο μουσείο που να διαθέτει τον κατάλληλο χώρο για να τα στεγάζει και να τους παρέχει ασφάλεια. Και είναι αλήθεια ότι το παλιό Μουσείο Ακρόπολης δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις ενός σύγχρονου μουσείου. Αυτό όμως άλλαξε το 2009, όταν εγκαινιάστηκε το νέο Μουσείο Ακρόπολης, ένα μουσείο που προσφέρει όλες τις υπηρεσίες που απαιτούνται από ένα παγκόσμιο μουσείο του 21ου αιώνα και είναι δέκα φορές μεγαλύτερο απ' το παλιό. Το Μουσείο Ακρόπολης μάλιστα θεωρείται πλέον από τα καλύτερα μουσεία παγκοσμίως. Φυσικά όμως ούτε λόγος για επιστροφή των μαρμάρων.
          Το θέμα όμως αγαπητοί αναγνώστες δεν είναι μόνο ηθικό και νομικό· είναι και συναισθηματικό· είναι και πολιτισμικό. Εγώ προσωπικά νιώθω θιγμένος, και πιστεύω πως οι περισσότεροι Έλληνες συμμερίζονται την άποψή μου, από το γεγονός ότι ένα τόσο σημαντικό κομμάτι του θαυμάσιου ναού του Παρθενώνα της φοβερά πολιτικά και πολιτισμικά εξελιγμένης τότε Ελλάδας, βρίσκεται τόσο μακριά από τον τόπο του καθώς και από τα υπόλοιπα μνημεία που χτίστηκαν για να είναι το ένα δίπλα στο άλλο. Κάθε μνημείο μαρτυράει την ιστορία και τον πολιτισμό της χώρας του, στον τόπο και στον χρόνο που δημιουργήθηκε. Συνδυάζεται και δένεται με τον τόπο, το περιβάλλον και τον λαό του. Συνεπώς, τα Ελγίνεια μάρμαρα χάνουν την πραγματική τους αξία όταν βρίσκονται σε ένα ξένο μουσείο και δεν αποτελούν μέρος του συνόλου στο οποίο σχεδιάστηκαν να ανήκουν. Ο πολιτισμός όμως της εποχής εκείνης είναι από τους πιο σπουδαίους παγκοσμίως και η αξία του για την Ελλάδα ανυπολόγιστη· δεν δύναται να θίγεται έτσι η Ελληνική
πολιτισμική κληρονομιά από τον εγωισμό και την κερδοσκοπία των Βρετανών.
          Τέλος, ούτε και ο ισχυρισμός των Βρετανών ότι με την επιστροφή των μαρμάρων υπονομεύεται ο παγκόσμιος χαρακτήρας του μουσείου έχει βάση, διότι θα μπορούσαν κάλλιστα να γίνονται οι ίδιες παρουσιάσεις είτε με ολογράμματα, είτε με αντίγραφα που είναι εύκολο να δημιουργηθούν. Οι επισκέπτες ούτε που θα καταλάβαιναν τη διαφορά.
Είναι ασφαλές λοιπόν να συμπεράνουμε από όλα όσα έχουν αναφερθεί, ότι είναι εμφανώς παράλογο τα Ελγίνεια μάρμαρα να συνεχίσουν να κοσμούν τους τοίχους του Βρετανικού Μουσείου και να απουσιάζουν από την πατρίδα τους. Η ηθική, νομική, συναισθηματική και πολιτισμική αδικία που συντελείται είναι τεράστια και πρέπει να σταματήσει. Είναι καιρός να το συνειδητοποιήσουμε και να ευαισθητοποιηθούμε όλοι μας.

      
Ματάκος Αλέξανδρος, μαθητής Γ’ Λυκείου