Είναι γεγονός πως ένα θέμα στη σημερινή εκπαιδευτική
πραγματικότητα το οποίο είναι αντικείμενο παρατεταμένων συζητήσεων και το οποίο
γνωρίζει θερμούς υποστηρικτές αλλά και αντιπάλους, είναι τα φροντιστήρια. Η
λεγόμενη, δηλαδή, “υποστηρικτική εκπαίδευση” που υπάρχει στη χώρα μας έχει
γνωρίσει τις τελευταίες δεκαετίες ραγδαία ανάπτυξη, έτσι ώστε να θεωρείται
αναγκαία, ιδίως για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Από τις απαρχές ακόμη του “θεσμού” αυτού, υπήρχε έντονη διαμάχη μεταξύ των καθηγητών στα σχολεία και των καθηγητών στα φροντιστήρια. Ο ένας πίστευε πως ο άλλος , είτε δεν έκανε καλή δουλειά , είτε δεν εξυπηρετεί ουσιώδη σκοπό. Σήμερα ωστόσο, το κλίμα έχει αλλάξει και πλέον, σχολείο και φροντιστήριο συνυπάρχουν σε μια σχέση κυρίως αδιαφορίας.
Είναι εύλογο,όμως, να αναρωτηθεί κανείς: τελικά υπάρχει λόγος ύπαρξης του φροντιστηρίου; Και εφόσον ναι, γιατί υπάρχει σε μια ανεπτυγμένη χώρα που λογικά το εκπαιδευτικό σύστημα θα έπρεπε να υπερκαλύπτει τις ανάγκες του μαθητή;
Το ερώτημα αυτό είναι κατά την άποψή μου, αρκετά επικίνδυνο. Πατάει σε μια μάλλον “γκρίζα” περιοχή. Είναι δύσκολο να δοθεί απάντηση η οποία θα είναι αντικειμενική. Κρίνουμε ωστόσο σημαντικό να τονιστεί αρχικά το εξής. Πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι βιαστικά ρίχνουν την ευθύνη στους καθηγητές των σχολείων. Την αδυναμία, δηλαδή, ανάπτυξης του γνωστικού επιπέδου του μαθητή ορισμένοι την αποδίδουν σε μια ανεξήγητη λογική που ορίζει πως οι καθηγητές δε κάνουν καλά τη δουλειά τους! Αν και αυτό ίσως να είχε νόημα αν αναφερόμασταν σε ένα μεμονωμένο τμήμα, ενός τυχαίου σχολείου, στην πραγματικότητα είναι παράλογος ο ισχυρισμός πως δεν υπάρχουν καθηγητές που πασχίζουν να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους στους μαθητές.
Τα αίτια, δυστυχώς, ύπαρξης του φροντιστηρίου είναι πολύ βαθύτερα από αυτό που αναφέρθηκε. Υπάρχει ένας κανόνας, που λέει πως η έλλειψη σε κάτι δημιουργεί ανάγκη ύπαρξης η οποία άμεσα εκπληρώνεται με τη δημιουργία του κατάλληλου θεσμού. Έτσι λοιπόν και τα φροντιστήρια οφείλουν την ύπαρξή τους σε μια ανάγκη που δημιουργείται από τις ελλείψεις στο στοιχειώδη τρόπο οργάνωσης του εκπαιδευτικού συστήματος.
Για να καταλάβει κανείς τι σημαίνει αυτό αρκεί να κοιτάξει τον τρόπο διεξαγωγής του μαθήματος στην Ελλάδα. Μικρές, ανομοιογενείς τάξεις με μεγάλο αριθμό μαθητών, από τους οποίους απαιτείται η αφομοίωση μιας καταιγίδας γνώσεων σε μικρό χρονικό διάστημα, με την καθιερωμένη μηχανή άγχους, τις προαγωγικές εξετάσεις για να καταλήξουν (οι μαθητές) σε μια μοναδική στιγμή που θα καθορίσει το ρου της επαγγελματικής τους καριέρας.
Φυσικά, δε θέλουμε να ισοπεδώσουμε τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται, αλλά όπως αναφέρθηκε, η έλλειψη δημιουργεί ανάγκη διόρθωσης.
Πίσω λοιπόν στο θέμα μας, όλα αυτά τα χαρακτηριστικά του μαθήματος στο σχολείο, με το δικό τους ξεχωριστό τρόπο, ευθύνονται για την ανάγκη ύπαρξης του φροντιστηρίου και την ελλειπή διάδοση των γνώσεων στους μαθητές. Αρχικά η χαρακτηριστική ανομοιογένεια των τάξεων παίζει καθοριστικό ρόλο στο φρενάρισμα του ειρμού ορισμένων μαθητών. Με άλλα λόγια, το σύστημα λανθασμένα υποθέτει πως όλοι μας προχωρούμε με τους ίδιους ρυθμούς. Θεωρητικά αυτό εξυπηρετεί την ιδέα της ισότητας ωστόσο, φανερώνει την απροσάρμοστη φύση του εκπαιδευτικού συστήματος. Παράλληλα με την ανομοιογένεια αυτή, για να χειροτερέψει και η κατάσταση, προστίθεται και ο σχετικά μεγάλος αριθμός μαθητών στις αίθουσες. Το τελευταίο αποτελεί χαρακτηριστικό εμπόδιο στη διδασκαλία, καθώς ο καθηγητής πρέπει στον ίδιο χρόνο να λύσει τις απορίες σχεδόν 30 (!) μαθητών. Το αποτέλεσμα φυσικά είναι η ημιμάθεια από την πλευρά του μαθητή πολύ απλά διότι δεν υπάρχει χρόνος για τη διεξοδική εξέταση της ύλης.
Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει και μια πιο συγκεκριμένη αναφορά στο χρόνο. Ο χρόνος όπως γνωρίζουμε είναι καθορισμένος. Περίπου 8 μήνες μαθημάτων και 1 μήνας εξετάσεων. Το πρόβλημα όμως είναι η ύλη σε συνάρτηση με το χρόνο. Ενώ για τα πρώτα στάδια της δευτεροβάθμιας ο χρόνος αυτός είναι άφθονος, όσο ανεβαίνουμε την κλίμακα της εκπαίδευσης πρέπει να καλύψουμε ολοένα και αυξανόμενο αριθμό θεμάτων, αυξανόμενης δυσκολίας. Έπεται λοιπόν, ότι για τους μαθητές δημιουργείται μια πολύ στριμωγμένη κατάσταση. Μια κατάσταση την οποία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ο καθηγητής και για την οποία φυσικά και δεν ευθύνεται.
Έχοντας εξετάσει τα πιο προφανή προβλήματα του εκπαιδευτικού συστήματος, ήρθε η ώρα να γίνει αναφορά στο πρόβλημα εκείνο που πηγάζει από μια βασική αντίληψη για το σχολείο. Φυσικά, το πρόβλημα αυτό είναι πως οι μαθητές δεν πηγαίνουν σχολείο. Τουλάχιστον όχι από την σκοπιά τους. Για τους μαθητές το σχολείο δεν είναι παρά το εξεταστικό κέντρο, εκεί που θα πάνε για να γράψουν διαγώνισμα ώστε να λάβουν το βαθμό του τετραμήνου. Γιατί, θα ρωτήσει κάποιος, το βλέπουν έτσι οι μαθητές; Η απάντηση είναι τόσο προφανής όσο και οδυνηρή. Διότι, λόγω των ελλείψεων στη διδασκαλία που πηγάζουν από το προβληματικό σύστημα, ο μαθητής εξαναγκάζεται να πάει στο φροντιστήριο για να μάθει εκείνα που αδυνατεί από το σχολείο και να διευρύνει πραγματικά το γνωστικό του επίπεδο. Έτσι, όταν πια μάθει αυτό που χρειάζεται, θα πάει στο σχολείο για να το γράψει στο διαγώνισμα ή να το απαγγείλει σαν μάθημα.
Έτσι λοιπόν, αν αναλογιστεί κανείς όλα τα παραπάνω, θα καταλάβει γιατί υπάρχει το φροντιστήριο. Το τραγικότερο όμως, πιστεύω, είναι πως σε μια χώρα που έθεσε τα θεμέλια της εκπαίδευσης και της επιστήμης, ο θεσμός αυτός είναι απαραίτητος, ενώ στη συντριπτική πλειοψηφία των αναπτυγμένων χωρών του εξωτερικού δε μεταφράζει καν μονολεκτικά ο όρος. Και φυσικά, έχοντας επίγνωση της κατάστασης, διότι αν μπορεί να το σκεφτεί κάποιος τότε συνήθως το ξέρουν ήδη οι πολλοί, είναι στο χέρι μας να πάρουμε το σωστό παράδειγμα και να χτίσουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα ραμμένο στα μέτρα των μαθητών, έτσι ώστε να τους προετοιμάζει για τη ζωή τους ως μορφωμένα μέλη της κοινωνίας.
Του Κωνσταντίνου Ρακιτζή
Από τις απαρχές ακόμη του “θεσμού” αυτού, υπήρχε έντονη διαμάχη μεταξύ των καθηγητών στα σχολεία και των καθηγητών στα φροντιστήρια. Ο ένας πίστευε πως ο άλλος , είτε δεν έκανε καλή δουλειά , είτε δεν εξυπηρετεί ουσιώδη σκοπό. Σήμερα ωστόσο, το κλίμα έχει αλλάξει και πλέον, σχολείο και φροντιστήριο συνυπάρχουν σε μια σχέση κυρίως αδιαφορίας.
Είναι εύλογο,όμως, να αναρωτηθεί κανείς: τελικά υπάρχει λόγος ύπαρξης του φροντιστηρίου; Και εφόσον ναι, γιατί υπάρχει σε μια ανεπτυγμένη χώρα που λογικά το εκπαιδευτικό σύστημα θα έπρεπε να υπερκαλύπτει τις ανάγκες του μαθητή;
Το ερώτημα αυτό είναι κατά την άποψή μου, αρκετά επικίνδυνο. Πατάει σε μια μάλλον “γκρίζα” περιοχή. Είναι δύσκολο να δοθεί απάντηση η οποία θα είναι αντικειμενική. Κρίνουμε ωστόσο σημαντικό να τονιστεί αρχικά το εξής. Πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι βιαστικά ρίχνουν την ευθύνη στους καθηγητές των σχολείων. Την αδυναμία, δηλαδή, ανάπτυξης του γνωστικού επιπέδου του μαθητή ορισμένοι την αποδίδουν σε μια ανεξήγητη λογική που ορίζει πως οι καθηγητές δε κάνουν καλά τη δουλειά τους! Αν και αυτό ίσως να είχε νόημα αν αναφερόμασταν σε ένα μεμονωμένο τμήμα, ενός τυχαίου σχολείου, στην πραγματικότητα είναι παράλογος ο ισχυρισμός πως δεν υπάρχουν καθηγητές που πασχίζουν να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους στους μαθητές.
Τα αίτια, δυστυχώς, ύπαρξης του φροντιστηρίου είναι πολύ βαθύτερα από αυτό που αναφέρθηκε. Υπάρχει ένας κανόνας, που λέει πως η έλλειψη σε κάτι δημιουργεί ανάγκη ύπαρξης η οποία άμεσα εκπληρώνεται με τη δημιουργία του κατάλληλου θεσμού. Έτσι λοιπόν και τα φροντιστήρια οφείλουν την ύπαρξή τους σε μια ανάγκη που δημιουργείται από τις ελλείψεις στο στοιχειώδη τρόπο οργάνωσης του εκπαιδευτικού συστήματος.
Για να καταλάβει κανείς τι σημαίνει αυτό αρκεί να κοιτάξει τον τρόπο διεξαγωγής του μαθήματος στην Ελλάδα. Μικρές, ανομοιογενείς τάξεις με μεγάλο αριθμό μαθητών, από τους οποίους απαιτείται η αφομοίωση μιας καταιγίδας γνώσεων σε μικρό χρονικό διάστημα, με την καθιερωμένη μηχανή άγχους, τις προαγωγικές εξετάσεις για να καταλήξουν (οι μαθητές) σε μια μοναδική στιγμή που θα καθορίσει το ρου της επαγγελματικής τους καριέρας.
Φυσικά, δε θέλουμε να ισοπεδώσουμε τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται, αλλά όπως αναφέρθηκε, η έλλειψη δημιουργεί ανάγκη διόρθωσης.
Πίσω λοιπόν στο θέμα μας, όλα αυτά τα χαρακτηριστικά του μαθήματος στο σχολείο, με το δικό τους ξεχωριστό τρόπο, ευθύνονται για την ανάγκη ύπαρξης του φροντιστηρίου και την ελλειπή διάδοση των γνώσεων στους μαθητές. Αρχικά η χαρακτηριστική ανομοιογένεια των τάξεων παίζει καθοριστικό ρόλο στο φρενάρισμα του ειρμού ορισμένων μαθητών. Με άλλα λόγια, το σύστημα λανθασμένα υποθέτει πως όλοι μας προχωρούμε με τους ίδιους ρυθμούς. Θεωρητικά αυτό εξυπηρετεί την ιδέα της ισότητας ωστόσο, φανερώνει την απροσάρμοστη φύση του εκπαιδευτικού συστήματος. Παράλληλα με την ανομοιογένεια αυτή, για να χειροτερέψει και η κατάσταση, προστίθεται και ο σχετικά μεγάλος αριθμός μαθητών στις αίθουσες. Το τελευταίο αποτελεί χαρακτηριστικό εμπόδιο στη διδασκαλία, καθώς ο καθηγητής πρέπει στον ίδιο χρόνο να λύσει τις απορίες σχεδόν 30 (!) μαθητών. Το αποτέλεσμα φυσικά είναι η ημιμάθεια από την πλευρά του μαθητή πολύ απλά διότι δεν υπάρχει χρόνος για τη διεξοδική εξέταση της ύλης.
Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει και μια πιο συγκεκριμένη αναφορά στο χρόνο. Ο χρόνος όπως γνωρίζουμε είναι καθορισμένος. Περίπου 8 μήνες μαθημάτων και 1 μήνας εξετάσεων. Το πρόβλημα όμως είναι η ύλη σε συνάρτηση με το χρόνο. Ενώ για τα πρώτα στάδια της δευτεροβάθμιας ο χρόνος αυτός είναι άφθονος, όσο ανεβαίνουμε την κλίμακα της εκπαίδευσης πρέπει να καλύψουμε ολοένα και αυξανόμενο αριθμό θεμάτων, αυξανόμενης δυσκολίας. Έπεται λοιπόν, ότι για τους μαθητές δημιουργείται μια πολύ στριμωγμένη κατάσταση. Μια κατάσταση την οποία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ο καθηγητής και για την οποία φυσικά και δεν ευθύνεται.
Έχοντας εξετάσει τα πιο προφανή προβλήματα του εκπαιδευτικού συστήματος, ήρθε η ώρα να γίνει αναφορά στο πρόβλημα εκείνο που πηγάζει από μια βασική αντίληψη για το σχολείο. Φυσικά, το πρόβλημα αυτό είναι πως οι μαθητές δεν πηγαίνουν σχολείο. Τουλάχιστον όχι από την σκοπιά τους. Για τους μαθητές το σχολείο δεν είναι παρά το εξεταστικό κέντρο, εκεί που θα πάνε για να γράψουν διαγώνισμα ώστε να λάβουν το βαθμό του τετραμήνου. Γιατί, θα ρωτήσει κάποιος, το βλέπουν έτσι οι μαθητές; Η απάντηση είναι τόσο προφανής όσο και οδυνηρή. Διότι, λόγω των ελλείψεων στη διδασκαλία που πηγάζουν από το προβληματικό σύστημα, ο μαθητής εξαναγκάζεται να πάει στο φροντιστήριο για να μάθει εκείνα που αδυνατεί από το σχολείο και να διευρύνει πραγματικά το γνωστικό του επίπεδο. Έτσι, όταν πια μάθει αυτό που χρειάζεται, θα πάει στο σχολείο για να το γράψει στο διαγώνισμα ή να το απαγγείλει σαν μάθημα.
Έτσι λοιπόν, αν αναλογιστεί κανείς όλα τα παραπάνω, θα καταλάβει γιατί υπάρχει το φροντιστήριο. Το τραγικότερο όμως, πιστεύω, είναι πως σε μια χώρα που έθεσε τα θεμέλια της εκπαίδευσης και της επιστήμης, ο θεσμός αυτός είναι απαραίτητος, ενώ στη συντριπτική πλειοψηφία των αναπτυγμένων χωρών του εξωτερικού δε μεταφράζει καν μονολεκτικά ο όρος. Και φυσικά, έχοντας επίγνωση της κατάστασης, διότι αν μπορεί να το σκεφτεί κάποιος τότε συνήθως το ξέρουν ήδη οι πολλοί, είναι στο χέρι μας να πάρουμε το σωστό παράδειγμα και να χτίσουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα ραμμένο στα μέτρα των μαθητών, έτσι ώστε να τους προετοιμάζει για τη ζωή τους ως μορφωμένα μέλη της κοινωνίας.
Του Κωνσταντίνου Ρακιτζή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου